2000 yılına kadar Lazca üzerine yapılan akademik çalışmaların tamamı Türkiye dışında yapılmıştır. Ancak 2000 yılında, Boğaziçi Üniversite’sinde, Prof. Dr. Eser Taylan danışmanlığında Tanju Gürpınar’ın hazırladığı ilk Lazca yüksek lisans tezi bir başlangıç oldu. Birkaç yıl sonra Yard. Dç. Dr. Balkız Öztürk danışmanlığında yüksek lisans öğrencisi Betül Emgin Lazca üzerine 2. tezi hazırladı. Çalışmalar yüksek lisans tezleri ile sınırlı kalmadı. Öğretim üyeleri ve yüksek  lisans öğrencilerinin katılımı  ile  bu sefer bir Lazca gramer kitabı yazıldı. Çalışma Lazca’nın Pazar diyalektini kapsadığı için de “Pazar Laz” adı verildi.

Biz de İngilizce yayımlanmış Pazar Laz kitabını tanıtmak için  kitabın editörlerinden
Yard. Dç. Dr. Balkız Öztürk ve Yard. Dç. Dr. Markus Pöchtrager ile küçük bir röportaj yaptık.

 

Bu dilbilgisi çalışması; Lazcanın, Atina diyalekti olarak da bilinen, Pazar diyalektinin temel özelliklerini sunmaktadır. Lazca, Türkiye’de konuşulan bir Kafkas dilidir. Megrelce, Gürcüce ve Svanca ile birlikte Güney-Kafkas kolu olarak adlandırılan alt gruba aittir. Lazca yok olma tehlikesi altında bir dildir. Dili konuşanların sayısının 50.000 ile 500.000 arasında olduğu tahmin edilmektedir.  Bu dilbilgisi kitabı için toplanan bilgilerin çoğu, 2010 baharında Boğaziçi Üniversitesi’nde Balkız Öztürk ve Markus A. Pöchtrager tarafından verilen dilbilimsel saha çalışmaları dersi sırasında anadili Pazar Lazcası olan İsmail Bucaklişi’den toplanmıştır. Bu dilbilgisi; derse katılan öğrenci ve öğretim üyeleri tarafından ortaklaşa yazılmıştır. Kitapta yer alan ek materyal ise öğretim üyeleri (Aslı Göksel, Balkız Öztürk ve Markus A. Pöchtrager) tarafından yürütülen ve Boğaziçi Üniversitesi Bilimsel Araştırma Fonu tarafından desteklenen üç farklı araştırma projesinden gelmektedir.

Bu kitap, Pazar Lazcasının fonoloji (sesbilim), morfoloji (biçimbilim) ve sözdizimini, yaklaşık 600 örnekle destekleyerek, detaylı olarak tartışmakta ve ana metinde kapsanan birçok konuyu örneklendiren Lazca bir metinle sona ermektedir. Kitap Kafkas dilleri uzmanlarından teorik dilbilimcilere kadar, geniş bir kitlenin ilgisini çekecek niteliktedir.  

Kitap hakkında kısaca bilgi verir misiniz?

Bu kitap Lazca’nın Pazar’da konuşulan diyalektinin temel dilbilgisel özelliklerini içeriyor. Pazar Lazcası’nın sesbilgisel (fonolojik), biçimbilgisel (morfolojik) ve sözdizimsel (sentaktik) özelliklerini anlatıyor ve bu konuları örneklendiren Lazca bir öykü sunuyor.

Bu kitap fikri nasıl doğdu ve nasıl ortaya çıktı?

2009 yılında Yard. Doç. Dr. Markus Pöchtrager ve Yard. Doç. Dr. Balkız Öztürk Boğaziçi Üniversitesi Dilbilim Yüksek lisans programı çerçevesinde bir saha çalışması metodolojisi (field methods) dersi açtı. Bu derste amaç ana dili Lazca’nın Pazar diyalekti olan İsmail Avcı Bucaklişi’ye çeşitli sorular sorarak Lazca’nın sesbilgisel, biçimbilgisel ve sözdizimsel özelliklerini çözümlemeye çalışmaktı. Bu ders sayesinde bu diyalekt konusunda epey bir materyal toplanmıştı. Daha sonra bunları bir kitap haline getirme fikri doğdu. Böylelikle hem öğrencilerin çalışmaları değerlendirilmiş olacaktı hem de yok olma tehlikesi altında olan Lazca için detaylı bir dökümantasyon yapılmış olacaktı.

Neden Pazar Laz adını verdiniz?

Kitabı oluşturan datayı aldığımız İsmail Avcı Rize’nin Pazar ilçesindendi.  Bu kitap onun diyalektini yansıttığı için bu adı yani Pazar Lazcası’nı seçtik.

Kitap nerede yayımlandı?

Kitap çeşitli diller üzerine yazılmış dilbilgisi çalışmalarını yayınlayan Almanya Münih’teki LINCOM yayınevinin Languages of the World Materials serisi kapsamında yayınlandı.

Kimler katıldı bu çalışmaya?

Bu çalışmaya, Boğaziçi Üniversitesi Dilbilim Yüksek lisans programından dört öğretim üyesi (Yard. Doç. Dr. Markus Pöchtrager, Yard. Doç. Dr. Balkız Öztürk, Prof. Dr. Eser Erguvanlı Taylan ve Doç. Dr. Aslı Göksel) ile 6 yüksek lisans öğrencisi (Betül Emgin, Neşe Kaya, Ömer Demirok, Özge Sarıgül, Songül Gündogdu ve Ümit Atlamaz) ve Lazca bir metinle İsmail Bucaülişi katıldı. Herkes kendi uzmanlığı veya ilgi alanı doğrultusunda dilbilgisinin farklı bölümlerini yazdı. Markus Pöchtrager ve Balkız Öztürk kitabın genel editörlüğünü yaptılar.

Kitabın içeriğinden bahseder misiniz?

Kitap dört ana bölümden oluşuyor. İlk bölüm Pazar Lazcası’nın ses bilgisini derinlemesine inceliyor. İkinci bölüm Pazar Lazcası’ndaki sözcük ve ek bilgisi üzerine. Sırasıyla adsılların, eylemlerin ve edatların iç yapılarını alabildikleri çekim ve yapım eklerini tartışıyor. Üçüncü bölüm ise sözdizime bakıyor ve farklı tümce yapılarını inceliyor. Bu bölümde daha önce Lazca üzerine yapılmış hiçbir dilbilgisi çalışmasında bulunmayan sözdizim ve ezgi (entonasyon) ilişkisi anlatılıyor. Dördüncü bölüm Pazar diyalektinde kısa bir öyküden oluşan örnek bir metin sunuyor. Kitabın sonunda ayrıca Lazca üzerine yapılmış çalışmaları listeleyen geniş bir kaynakça bulunuyor.

Bu kitabın Türkçe çevirisini de düşünüyor musunuz?

Evet, düşünüyoruz. Uzun vadede kesinlikle böyle bir planımız var. Bu sayede kitap Türkiye’de de geniş kitlelere ulaşmış olacak.